EEN HOEFZWEER BIJ JE PAARD HERKENNEN, BEHANDELEN EN VOORKOMEN

Door Hoefspecialist Klaas Feuth

Niets is zo vervelend voor een paard als een hoefzweer. Een hoefzweer voelt ongeveer net zoals een blauwe nagel bij ons. Geen ervaring? Sla maar eens met een hamer op je nagel. Die pijn gaat door merg en been. Wij kunnen vervolgens gemakkelijk de roodgloeiende vinger ontzien. Je paard moet er helaas nog op staan…. Zeer pijnlijk dus!

In dit artikel ga ik in op het behandelen van hoefzweren (of bleinen).
Wat is precies een hoefzweer?
Waar moet je op letten?
Wat kan je zelf doen?
Waaruit bestaat de behandeling?
En wat zijn mogelijke oorzaken van hoefzweren?

Voor we het gaan hebben over hoe je een hoefzweer kunt herkennen en behandelen is het belangrijk om te weten wat een hoefzweer precies is.
Wat is een hoefzweer eigenlijk?

Een hoefzweer, hoefabces of blein is een ontsteking in de hoef. Doorgaans is de hoeflederhuid ontstoken dan spreken we van pododermatitis.

Er zijn twee typen hoefzweren te onderscheiden:
een septisch hoefabces en een aseptisch hoefabces:

De septische hoefzweer of septische blein heeft een bacteriële infectie van buiten als oorzaak. Bij een aseptische hoefzweer of aseptische blein komt de oorzaak van binnenuit.
Oorzaken van een septische hoefzweer (of blein) kunnen bijvoorbeeld zijn:

• vernagelen; 
• vuil of steentjes in de hoef; 
• op iets scherps gaan staan.

Een aseptische hoefzweer (of blein) kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door:

• problemen in de voeding van je paard; 
• een verstoorde hormoonhuishouding; 
• kneuzingen (dunne zool); 
• omgeklapte of vergroeide steunsels.

Wist je dat?

Hoefbevangenheid is eigenlijk ook een vorm van een aseptische hoefabces. Laminitis lamin = de lamellen (witte lijn) itis = ontsteking. Een hoefontsteking in de witte lijn dus.

Wat is een ontsteking precies?

Een ontsteking is in feite een beschermende reactie op beschadiging van weefsel of/en lichaamsvreemde stoffen. Het lichaam reageert door allereerst meer bloed naar deze plaats te sturen. Witte bloedcellen ruimen het beschadigd weefsel of de lichaamsvreemde stoffen op. Hierdoor ontstaat er pus, dat bestaat uit dode witte bloedcellen, bacteriën en/of afgestorven weefsel.

Doordat de hoef zo hard is, is er maar weinig plek voor dit pus waardoor er al snel veel pijnlijke druk ontstaat. Het pus zal zich wanneer het niet geholpen wordt van buitenaf een weg zoeken naar buiten. Dit kan door de zool of omhoog via de kroonrand. Het komt zelden tot nooit voor dat het door de hoefwand zelf naar buiten komt. Deze tocht naar buiten kan al dan niet blijvende schade veroorzaken.

Hoe herken je een hoefzweer?

Staat je paard plotseling op drie benen, of is hij ineens kreupel op één been? Grote kans dat er een hoefzweer is, maar er kunnen natuurlijk ook tal van andere problemen zijn die zo’n kreupelheid als gevolg hebben.
De pijn kan soms even wat dragelijker worden als de ophopende pus nieuwe ruimte gevonden heeft binnenin de hoef (tussen de zool en de zoollederhuid).
Hoe weet je nu of het een hoefzweer is of iets anders?
Helemaal zeker kun je niet gemakkelijk zijn, maar er zijn wel kenmerken waaraan je een hoefzweer kan herkennen.

Het verloop
Een hoefzweer begint meestal met een lichte kreupelheid die zich heel snel (soms binnen een dag) ontwikkelt tot een heftige kreupelheid waarbij het paard soms echt met één been omhoog staat.

Warmte
Een hoefzweer kenmerkt zich door lokale warmte. Op de plek van de hoefzweer is de hoef duidelijk warmer, soms komt er een echte stralingswarmte van af.

Pulsatie
Pijn en ontstekingen geven een verhoogde bloedtoevoer. Je kunt aan de pols (in de koot) voelen dat het bloed met een sterkere pulsatie doorstroomt dan bij de andere benen. Maar let op: je weet dan enkel dat de oorzaak onder de pols is, ook andere kreupelheden met de oorzaak in de hoef kunnen een verhoogde pulsatie als gevolg hebben.

Dik been
Wanneer de ontsteking er al enige tijd zit kan ook het been dikker worden.

Hoe kun je een hoefzweer of blein behandelen?

Voor de hoefsmid of dierenarts is een hoefzweer behandelen vaak een heel dankbare klus. Een kleine ingreep geeft je paard vaak al snel veel verlichting. De aanpak van een hoefabces bestaat uit verschillende onderdelen.

Lokaliseren van het abces in de hoef

Allereerst is het belangrijk een dierenarts, hoefsmid of bekapper te bellen. Deze kan helpen vaststellen of het een hoefzweer is, de oorzaak wegnemen en de behandeling starten.

Het lastigste is het lokaliseren van de hoefzweer. De hoefsmid weet uit ervaring de meest voorkomende plekken snel te vinden (langs de steunsels, in de verzenen, langs de witte lijn en langs de straal). Bij een septische hoefzweer of blein zie je vaak ook al een ingang waardoor de infectie is binnen gedrongen. Ook de warmte kan een aanwijzing zijn, een warmtecamera of laserthermometer kan een handige tool zijn voor het lokaliseren van het hoefabces. Werken met een visiteertang is niet wenselijk omdat je daarmee meer schade kunt aanrichten. Door de lokale hevige druk kan het pus zich nog verder in de hoef verspreiden.

Openmaken van de hoefzweer

De behandeling van de hoefsmid zal bestaan uit het openmaken van de zweer, zodat de pus ongestoord naar buiten kan, en je het lichaam kunt helpen te desinfecteren. Daarnaast kan de hoefsmid in veel gevallen helpen de oorzaak weg te nemen (denk aan omgeklapte steunsels, opkruipende steentjes of een verkeerd geplaatste nagel).

Precisiewerk

Een hoefsmid mag in principe niet in het leven snijden, dat is alleen artsen toegestaan. Echter een dierenarts is vaak veel minder bedreven in het werken met hoefmessen aan de hoeven. Daarom laten veel dierenartsen dit werk liever aan de hoefsmid over. Het risico dat je als hoefsmid het leven raakt is echter weer zo groot dat het zinvol kan zijn om de hoefsmid onder begeleiding van de dierenarts de hoefzweer of blein te laten openmaken.

In principe zit het abces ook meestal precies tussen de lederhuid en zool of hoefwand, waardoor het in de meeste gevallen niet nodig is om het leven te raken. Dit is echter heel precies werk, dat ook vraagt om het juiste gereedschap.

Correcte wondverzorging

Na het open maken van de hoefzweer moet de “wond” schoon gehouden worden om verdere infectie te voorkomen. Als het gat in de zool erg klein is bestaat de kans dat de zoollederhuid als een puistje door dit gat gaat uitbollen. Dat is een heel erg pijnlijk proces en moet ten alle tijden voorkomen worden. Hetzij doormiddel van tegendruk met bijvoorbeeld watten of desnoods door het wat groter maken van de opening (dit laatste heeft niet mijn voorkeur).

Wat kan of moet je als paardeneigenaar zelf doen?

Schoonhouden en weken
Voordat de dierenarts en of hoefsmid komt kun je in overleg de hoef alvast weken in een hoefbad. Wij bevelen Unique-horn Pure Hoof Soaker aan. Daarmee wordt de hoef wat zachter en is het makkelijker voor de hoefsmid of dierenarts om het abces open te maken.

Er zijn speciale hoefzakken of spoelschoenen te koop die kunnen helpen om de hoef te weken.

Unique-horn Hoof Soaking Bag: dit vind ik zelf de allergemakkelijkste manier om een hoef te weken. Dit is een stevige, maar flexibele, herbruikbare weekzak waarin je voldoende hoefbad kwijt kunt om de hoef tot boven de kroonrand te kunnen weken. De Unique-horn Hoof Soaking Bag is er in verschillende maten voor de kleintjes en zelfs de grote paarden.

Tubbease hoefsok: het voordeel is dat deze mooi om de koot sluit en gemakkelijk werkt. Het nadeel is dat deze hoefsok een hele gladde zool heeft (geen grip) en dat je niet tot boven de kroonrand kunt vullen;

Spoelhoefschoen (Easysoaker / Davies): het voordeel van een spoelschoen is dat deze helemaal waterdicht is, grip geeft en van hoge kwaliteit is (duurzaam, nogmaals te gebruiken).

De hoef weken: een kanttekening

Humaan onderzoek geeft aan dat weken averechts kan werken, waarschijnlijk door verweking en de bijbehorende bacteriegroei. Bacteriën voelen zich thuis in een zachte vochtige omgeving. Week de hoef dus alleen op advies van de hoefsmid of dierenarts en zeker niet te lang achtereen. Hele dagen in een weekschoen of bijvoorbeeld zuurkool is dus zeker niet de bedoeling. Bij een natuurlijk hoefbad zoals de Pure Hoof Soaker van Unique-horn kun je 1 tot 2 keer per dag 20 tot 30 minuten weken.

Hoefverband

Het is beter om als de ontsteking opengemaakt is, de hoef in te pakken met een hoefverband. Ik maak hiervoor gebruik van Unique-horn silver hoofballs, geimpregneerde wattenballetjes. Die stop ik in het gat dat is ontstaan zodat we tegendruk hebben. Dat fixeer ik met HoofWear Medical+ Cohesive Bandage: een zelf hechtend verband. Vervolgens kan je hieroverheen ter bescherming een hoefschoen aantrekken, bijvoorbeeld de Easyboot Zip. Gebruik hiervoor geen hoefzak, Tubbease hoefsok of spoelschoen, deze zijn niet geschikt om op te lopen.

Dit moet je dagelijks verversen, tot je na een aantal dagen met het hoefverband en de hoefbescherming kunt stoppen. In deze fase van het herstel raad ik nog een combinatie van Silver Hoof Liquid met Natural Hoof Clay van Unique-horn aan. De Silver Hoof Liquid helpt reinigen en de Natural Hoof Clay helpt reinigen en beschermen.

Wist je dat?

Pas op met desinfecteren. Veel desinfecterende middelen werken dodend op alle bacteriën. Zo worden ook gunstige bacteriën gedood. Werk dus niet met “home made” producten zoals alcohol, appelazijn of zuurkool. Zuur lost bovendien het calcium uit de hoef op waardoor de hoef zwakker kan worden.

Koelen bij een hoefzweer

Een ontsteking gaat gepaard met warmte. Deze warmte is zeker niet overbodig, maar kan soms wel te veel zijn. In zo’n geval kan koelen wenselijk zijn. Koelen doe je door bijvoorbeeld minimaal 10 minuten (met de klok bijhouden) af te spuiten met koud water. Je kunt ook een koelschoen gebruiken. Koel je te kort, bijvoorbeeld op gevoel 10 minuten, dan kan koelen juist stimulerend op de ontsteking werken. Koelen werkt remmend op het ontstekingsproces, maar ben je ervan bewust dat het ontstekingsproces ook een functie heeft. Het genezingsproces kan dus vertraagd worden/langer duren.

Medicatie

Pijnstillen, het bloed verdunnen, de ontsteking remmen. Allemaal processen die met medicatie of kruiden kunnen worden bewerkstelligd. Hoewel pijnstillen en ontsteking remmen positief klinken zijn er ook kanttekeningen. Het remmen van de ontsteking kan leiden tot een langer hersteltraject als de oorzaak niet wordt weggenomen. Pijn stillen kan betekenen dat het paard er te weinig last van heeft en te veel gaat bewegen, waardoor het ontstekingsvocht zich te veel verspreid.

Producten ter behandeling en voorkoming van hoefzweren of bleinen

Hierop doorbordurend: bewegen

Beweging = genezing. Door te bewegen stimuleer je de bloedsomloop, waardoor de werking van de ontsteking kan versnellen en verbeteren. Echter: te veel beweging kan de holle ruimte waar het pus zich ophoopt, vergroten. En te weinig beweging zoals boxrust komt de genezing ook niet ten goede en kan voor veel andere problemen zorgen zoals stress, terugval in conditie, etc.

Zowel het ontstekingsproces stimuleren als vertragen kan wenselijk zijn, maar kan ook juist weer onwenselijk zijn. Laat je dus adviseren door de dierenarts en/of hoefsmid.

Vergeet ook het andere been niet!

Wanneer je paard een hoefzweer heeft en daardoor het been van de aangedane hoef niet belast, is het logisch dat alle zorg en aandacht naar dat been gaat. Vergeet echter niet het andere been / de andere benen. Vooral het been naast het been met de hoefzweer vangt veel meer belasting op. Het kan raadzaam zijn om deze te ondersteunen met een bandage. Daarnaast moet de hoefsmid ervoor waken dat er geen blijvende hoefvervorming optreedt. De hoef die meer belast wordt kan in sommige gevallen breder worden waardoor twee verschillende hoeven ontstaan.

Nabehandeling van een hoefabces

Is je paard weer helemaal hersteld? Dan is het belangrijk dat er geen blijvende veranderingen zijn opgetreden. Zoals hierboven uitgelegd kan er een verschil ontstaan tussen de twee hoeven. Het is zaak dat de hoefsmid of bekapper dit verschil zo snel mogelijk recht trekt.
Daarnaast kan bijvoorbeeld fysiotherapie wenselijk zijn om het paard wat tijdelijk veel heeft moeten compenseren te helpen snel weer de oude te worden.

Heeft je paard vaker een hoefzweer?

Hoewel een hoefzweer zeer pijnlijk is, is het in de meeste gevallen een onschuldige kreupelheid waar je paard snel weer van opknapt. Maar wanneer je paard met regelmaat hoefzweren of bleinen heeft, of wanneer verschillende paarden op stal er regelmatig last van hebben, is het heel belangrijk om op zoek te gaan naar de mogelijke oorzaken.

Een goede samenwerking van hoefsmid (behandeling), dierenarts (supervisie en eventueel medicatie) en eigenaar (dagelijkse verzorging en signalering) is van groot belang bij het behandelen en voorkomen van hoefabcessen.

Heeft je paard regelmatig een hoefzweer of blein dan kan dat te maken hebben met de voeding of bijvoorbeeld hormoonhuishouding. Het kan ook zijn dat je paard dunne zolen heeft waardoor er snel kneuzingen ontstaan. Hierdoor sterft steeds materiaal af dat weer opgeruimd moet worden. Het is ook mogelijk dat de steunsels voor problemen zorgen bijvoorbeeld als deze zijn omgeklapt of ingegroeid.

Zijn er met regelmaat steeds weer andere paarden op dezelfde stal die een hoefzweer of blein hebben dan is het ook belangrijk om in elk geval naar de voeding te kijken. Ruwvoer van een slechte kwaliteit of een verkeerde mineraalsamenstelling in het weiland kunnen een mogelijke oorzaak zijn. Het is ook mogelijk dat de hoefsmid of hoefbekapper niet vaak genoeg komt of niet goed genoeg zijn of haar werk doet waardoor er hoefzweren ontstaan. Denk tot slot ook aan huisvestingsfactoren. Vieze stallen, veel scherpe dingen in de bodem, allemaal mogelijke oorzaken van terugkerende hoefzweren.